Εκδήλωση στο ΠΑΜΑΚ: Ομιλία του Επίτιμου Εφέτη Διοικητικής Δικαιοσύνης κου Δημήτρη Κωστόπουλου

Εκδήλωση στο ΠΑΜΑΚ: Ομιλία του Επίτιμου Εφέτη Διοικητικής Δικαιοσύνης κου Δημήτρη Κωστόπουλου
December 14 11:21 2016 Print This Article

Δημ. Αθ. Κωστόπουλος: Κήρυξη έναρξης εργασιών εκδήλωσης της Ε.Ε.Ε.Γ.Α. της 5-10-2016 με θέμα: Η επιστροφή των γλυπτών της Ακρόπολης ως διεθνές πολιτιστικό ζήτημα.

 

Συμπληρώθηκαν εφέτος δύο αιώνες από το 1816, χρονιά που ο Έλγιν πούλησε τα Γλυπτά της Ακρόπολης των Αθηνών έναντι 35.000 λιρών στην Βρετανική Κυβέρνηση και το Βρετανικό Μουσείο. Η απόκτηση των Γλυπτών από τον Έλγιν πραγματοποιήθηκε με μία άξεστη και  ιερόσυλη επιχείρηση ακρωτηριασμού, αρπαγής και ταπείνωσης των ναών του Παρθενώνα και του Ερεχθείου, που κράτησε από το 1801 έως το 1811, εμπνέοντας στον Λόρδο Μπάιρον τον Απρίλιο του 1811 το ποίημα «Η κατάρα της Αθηνάς» (The Curse of Minerva). Η αρπαγή  ήταν προϊόν μιας ανήθικης συναλλαγής μεταξύ του Kaimmecam πασά, που ασκούσε καθήκοντα Μέγα Βεζίρη στην Κωνσταντινούπολη και του Λόρδου Έλγιν ως Βρετανού Πρεσβευτή της περιόδου της Οθωμανικής κατοχής, κατά την οποία η λεηλασία των πολιτιστικών αγαθών του Ελληνικού Έθνους ήταν το χόμπι των διπλωματών των μεγάλων δυνάμεων με το αζημίωτο των οργάνων του Οθωμανού κατακτητή.

Η προστασία των μνημείων της Ακρόπολης των Αθηνών και το αίτημα της επιστροφής των κλεμμένων γλυπτών είναι ένας διαρκής αγώνας για την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του ’21 οι Έλληνες πολιορκητές της Ακρόπολης έλαβαν την εκπληκτική απόφαση να στείλουν στους Οθωμανούς κατακτητές μολύβι για σφαίρες, προκειμένου να πάψουν να κακοποιούν τους σπονδύλους του Παρθενώνα, για να αφαιρέσουν τους μολύβδινους συνδέσμους από το εσωτερικό τους, ενώ ο Μακρυγιάννης γράφει στα απομνημονεύματά του ότι κατά την Επανάσταση πολεμήσαμε για τα αρχαία αγάλματα.

Η πρώτη επίσημη υποβολή του αιτήματος για την παράνομη απόκτηση των γλυπτών του Παρθενώνα και την επιστροφή τους έγινε αμέσως μετά την σύσταση του νεοελληνικού κράτους, το 1842, από τον γραμματέα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας Αλέξανδρο Ραγκαβή. Ακολούθησε η ανακίνηση του ζητήματος το 1924, κατά τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από το θάνατο του Λόρδου Μπάιρον, ενώ το 1961, η Ακαδημία Αθηνών και ο Δήμος Αθηναίων αιτήθηκαν από την Αγγλία τον επαναπατρισμό των Γλυπτών.

Όμως, τον διαρκή αυτό αγώνα απογείωσε η Μελίνα Μερκούρη, η οποία, στο πλαίσιο της πολιτιστικής της επανάστασης, ξεκίνησε μια οργανωμένη εκστρατεία διεθνοποίησης του ζητήματος της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, θίγοντας αρχικά το θέμα επίσημα στη Διεθνή Διάσκεψη Υπουργών Πολιτισμού της UNESCO τον Ιούλιο του 1982 στο Μεξικό, κατά την οποία υπερψηφίστηκε με 56 ψήφους υπέρ, 12 κατά και 24 αποχές. Το 1983 η Μελίνα έθεσε το ζήτημα ενώπιον των υπουργών Πολιτισμού της τότε ΕΟΚ, ενώ τον Οκτώβριο του 1984, η Ελλάδα υπέβαλε επίσημο αίτημα στην Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου για την επιστροφή τους, αλλά απορρίφθηκε στυγνά. Το 1984 η Μελίνα πέτυχε την εγγραφή του ζητήματος για τον επαναπατρισμό των γλυπτών της Ακρόπολης στην ημερήσια διάταξη της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσής τους ή την Απόδοσή τους σε Περίπτωση Παράνομης Κτήσης. Από εκείνη τη χρονιά και έπειτα, το ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα εντάσσεται στην επίσημη ατζέντα των θεμάτων της UNESCO, συζητείται ανά διετία στις συνεδριάσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής και κάθε φορά υιοθετείται σύσταση από τα κράτη-μέλη προς το Ηνωμένο Βασίλειο για την προώθηση του ζητήματος. Στην πολυθρύλητη ομιλία της στο Oxford Union το 1986, η Μελίνα έλεγε: «Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για μας τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνεια μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο τ’ όνομα μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας». Το 1987 η Μελίνα πέτυχε την εγγραφή των μνημείων της Ακρόπολης στον κατάλογο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO, ενώ το 1989 προκήρυξε τον διαγωνισμό για το Μουσείο της Ακρόπολής.

Οι καρποί της εκστρατείας της Μελίνας ήταν πλούσιοι. Σε όλο τον κόσμο, στην Ευρώπη και από τον Καναδά έως την Αυστραλία, συνεστήθησαν επιτροπές για την επιστροφή των Γλυπτών, ο αριθμός των οποίων σήμερα ανέρχεται στις 23, με επικεφαλής την Διεθνή Επιτροπή και με χρονικά πρώτη την Αγγλική Επιτροπή, η οποία κινητοποιεί την κοινή γνώμη και σημαίνουσες πνευματικές και πολιτικές προσωπικότητες στην Αγγλία, με σκοπό την πίεση της Κυβέρνησης και του Βρετανικού Μουσείου για την επιστροφή. Στο διεθνές δίκαιο αναπτύχθηκε μια νέα κατηγορία ανθρώπινων δικαιωμάτων, τα πολιτισμικά δικαιώματα, με την έννοια του σεβασμό της πολιτισμικής ταυτότητας, το δικαίωμα του ατόμου να έχει πρόσβαση στην πολιτισμική του κληρονομιά και την πολιτισμική πληροφόρηση, το δικαίωμα να εκφράζει και να διαδηλώνει τις πολιτισμικές του αναφορές μέσα από εκδηλώσεις, συναθροίσεις κ.τ.λ. που βρίσκουν έρεισμα στην ευρεία διασταλτική ερμηνεία των άρθρων 8, 9 και 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η τήρηση της οποίας έχει ανατεθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Στρασβούργο.

Η προστασία αυτή είναι, κατ’ αρχήν, δυνατόν να επιτευχθεί με διμερή συμφωνία μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδος και Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία, όμως, δεν ευδοκίμησε, παρά τις ελληνικές συμβιβαστικές προτάσεις. Το Βρετανικό Μουσείο υποστηρίζει πως τα γλυπτά της Ακρόπολης αποκτήθηκαν νόμιμα. Εν τούτοις, ο τρόπος απόκτησής τους από τις Οθωμανικές αρχές κατοχής πολύ λίγο διαφέρει από την αρπαγή έργων τέχνης των ελληνικών μουσείων από τις αρχές του φασιστικού καθεστώτος κατά την Γερμανική κατοχή. Επίσης, το Βρετανικό Μουσείο υποστηρίζει ότι η διακράτηση τους «αφηγείται την ιστορία των πολιτιστικών επιτευγμάτων σε ολόκληρο τον κόσμο και  αποτελούν μέρος της κοινής κληρονομιάς του κόσμου που ξεπερνούν τα πολιτικά όρια των κρατών, η δε παρουσία τους στο Λονδίνο είναι μια σημαντική αναπαράσταση του αρχαίου αθηναϊκού πολιτισμού στο πλαίσιο της παγκόσμιας ιστορίας». Βέβαια, πρέπει να παρατηρηθεί ότι το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τα Γλυπτά της Ακρόπολης είναι και πηγή τεράστιων εσόδων για το Βρετανικό Μουσείο.

Η ελληνική πλευρά αντικρούει ότι πρόκειται για τα κορυφαία αριστουργήματα της κλασικής περιόδου της αρχαίας ελληνικής τέχνης, τα οποία αποτελούν μια ιστορική, καλλιτεχνική και πολιτιστική ενότητα με το ναό του Παρθενώνα και το Ερεχθείο, η δε επανένωσή τους είναι ζήτημα αποκατάστασης της πολιτιστικής ηθικής και τάξης, διότι αφαιρέθηκαν παράνομα από τους χώρους προέλευσής τους. Ένας άλλος τρόπος προστασίας των δικαιωμάτων επί των πολιτιστικών αγαθών είναι η διεθνής διαμεσολάβηση. Όμως, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βρετανικό Μουσείο απέρριψαν την πρόταση της Ελλάδας για παραπομπή του ζητήματος στη διαδικασία διαμεσολάβησης της UNESCO.

Τέλος, η  προστασία των πολιτιστικών αγαθών είναι δυνατόν να επιτευχθεί είτε με ιδιωτική προσφυγή, είτε με διακρατική προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Στρασβούργο. Όμως, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να μην ασκήσει διακρατική προσφυγή κατά του Ηνωμένου Βασιλείου. Αντ’ αυτού, ασκήθηκε ιδιωτική προσφυγή από το σωματείο Αθηναϊκή Ένωση, μετά την άρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να δεχτεί την μεσολάβηση της UNESCO, η οποία απορρίφθηκε από το Ε.Δ.Δ.Α.  ως απαράδεκτη λόγω αναρμοδιότητας, επειδή η απόκτηση των γλυπτών προηγήθηκε περισσότερα από 150 χρόνια, πριν το Ηνωμένο Βασίλειο υπογράψει τη σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Παρά ταύτα, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει πλέον απομονωθεί ηθικά, αφού η επανένωση των Γλυπτών της Ακρόπολης έχει εξελιχθεί σε διεθνή πολιτιστική εκστρατεία, στην οποία συμμετέχουν πολυάριθμες πολιτικές και πνευματικές προσωπικότητες από όλον το κόσμο, διεθνή πολιτιστικά ιδρύματα και οργανισμοί, οργανώσεις νεολαίας, η UNESCO, τα διεθνή ΜΜΕ, και ξένες κυβερνήσεις, ενώ διοργανώνονται διεθνή συνέδρια για την επανένωση των γλυπτών.

Στην διεθνή αυτή κινητικότητα αποφασιστικό ρόλο διαδραματίζει η εκστρατεία της πρέσβειρας καλής θέλησης της UNESCO κας Μαριάνας Βαρδινογιάννη με τίτλο «Return (the marbles), Restore (Parthenon), Restart (history)». Χάρις στην ευαισθητοποίηση της διεθνούς αυτής εκστρατείας επιστράφηκαν ήδη μέλη των γλυπτών του Παρθενώνα, όπως το πέλμα μορφής της Βόρειας Ζωφόρου από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, το άκρο δεξί πόδι και οι παρυφές του ενδύματος της θεάς Άρτεμης από το Μουσείο Salinas του Παλέρμου και η κεφαλή άνδρα από το Μουσείο του Βατικανού. Στον διαρκή αυτό αγώνα της Ελλάδας στρατεύεται και η Ελληνική Επιτροπή για την Επιστροφή των Γλυπτών της Ακρόπολης, με έδρα την Θεσσαλονίκη, που διοργανώνει την σημερινή εκδήλωση με θέμα: «Η επιστροφή των γλυπτών της Ακρόπολης ως διεθνές πολιτιστικό ζήτημα», της οποίας κηρύσσεται  η έναρξη.